Resmi Dil              : Rusça

Başkent                : Mahaçkale

Cumhurbaşkanı  : Mukhu Aliyev

Yüzölçümü           : 50.300 km2

Nüfus                     : 2.576.531

Din                          : Müslüman(% 90), Hristiyan ve Musevi (%10)

CUMHURİYET HAKKINDA

Farsça dağ kelimesi ile -istan ekinin birleşmesinden oluşan ve Dağ ülkesi veya Dağlık Ülke anlamına gelen Dağıstan, kavmi değil, coğrafi-topoğrafik bir kavramdır. Rusça`da da `Dağlar Ülkesi` anlamında Strana Gor ifadesi kullanılmaktadır.

Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 20 Ocak 1921`de kuruldu. Dağıstan Parlamentosu Sovyetlerin yıkılmasından sonra 1991 de statüsünü yükselterek tam Cumhuriyete dönüştürdü. Dağıstan Cumhuriyeti 31 Mart 1992`de imzaladığı anlaşma ile Rusya Federasyonu`na dahil olmuştur.

DEVLET YÖNETİMİ

Cumhurbaşkanı                               : Muhu Aliyev  

Parlemento Başkanı                         : Magomed Suleymanov

Parlemento Başkanı 1.Yrd.                : Nikolay Alçiyev 

Parlemento Bşk 2. Yrd                      :  Artur  İsrapilov

Parlemento Bşk 3. Yrd                      : Nasir Gaydarov

Devlet Başkanı Sekreteri                   :  Gamid Şihahmedov

Başbakan                                        : Şamil  Zaynalov

Başbakan 1inci Yrd                           : Ummupazil Omarova

 Başbakan Yrd                                  : Caparbeg Şahmalov

Başbakan Yrd                                   : Nikolay Çiçvarin

Bşb.Yrd.                                           : Rizvan Gacımagamedov

Maliye Bakanı                                    : Abdusamed Gamidov

Ekonomi Bakanı                                 : Alavudin Mirzabalaev 

Sağlık Bakanı                                    : İlyas Mamaev

Adalet Bakanı                                    : Azadi Ragimov

Tarım Ve Köyişleri Bakanı                   : Murad Şıkhsaidov

Hazine Arazileri ve Mülkleri Bak.          : Mihail Gaşimov

Bayındırlık Ve İskan Bakanı                  : Nizam Daudov

Uluslar arası Polt. ,Enf. ve Dış İlşk. Bk.  : Eduard Urazaev

Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanı       : İsmail Efendiyev

Kültür Ve Turizm Bakanı                      : Zumrud Suleymanova

Sanayi Ve Ulaştırma Bakanı                  : Kazbek Kandaurov

Eğitim Ve Bilim Bakanı                         : Aleksey Gasanov

Çevre Bakanı                                      : Malik Bagliyev 

İçişleri Bakanı                                     : Adilger Magamedtagirov

Sporve Beden Terbiyesi Bakanı             : Şahabas Şahov

YERLEŞİM VE İDARİ BİRİMLER:

Dağıstan, 41 bölge, 10 Şehir, 19 kasaba ve 694 kırsal okrugdan oluşuyor.

Bölgeler

Agulskiy, Akhtynskiy, Akhvakhskiy, Akuşinskiy, Babayurtovskiy, Botlikhskiy, Buynakskiy, Çaradinsky, Dakhadayevskiy, Derbentskiy, Dokuzparinskiy, Gergebilskiy, Gumbetovskiy, Gunibskiy, Karabudahkentskiy, Kayakentskiy, Kaytagskiy, Kazbekovskiy, Hasavyurtovskiy, Khivskiy, Hunzahskiy, Kızılyurtovskiy, Kızılyarskiy, Kulinskiy, Kumtorkalinskiy, Kurahskiy, Lakskiy, Levaşinskiy, Magaramkentskiy, Nogayskiy, Novolakskiy, Rutulskiy, Sergokalinskiy, Şamilskiy, Suleyman-Stalskiy, Tabasaranskiy, Tarumovski, Tlyaratinskiy, Tsumadinskiy, Tsuntinskiy, Untsukulskiy

Şehirler

Mahaçkala (başkent), Buynaksk, Dagestanskiye Ogni, Derbent ,Izberbaş, Kaspiysk , Hasavyurt, Kızılyurt, Kızılyar ,Yujno-Sukhokumsk

Dağıstan`ın en önemli şehirleri Mohaçkale, Derbent, Buynak, Kaspiy, Hasavyurt, İzberbaş, Kızlar ve Kızılyurt`tur. Bu sekiz şehrin yanı sıra ovalık bölgelerde kurulmuş olan 14 işçi sitesi bulunmaktadır. Yalnız Kubaçi işci sitesi dağlık bölgede kurulmuştur. Dağlık arazide yer alan Buynaksky dışındaki diğer şehirler ovalarda ve deniz kıyılarında kurulmuştur.
Sosyo-ekonomik gelişmelere bağlı olarak şehirlerin nüfusu artmakla birlikte bugün Dağıstan`da nüfusun yarıdan fazlası dağ ve ova köylerinde yaşamaktadır. Ancak ova köyleri ile dağ köyleri arasında çok farlılıklar bulunmaktadır. Ova köyleri çok büyük olup, üzüm bağları ile meyve bahçelerine ve düz sokaklara sahiptir. Dağlarda ise, düz arazinin az olmasından dolayı evler genelde dağ yamaçlarında ve üst üste inşa edilmiştir. Çoğunlukla yolu olmayan bu köylerde köy halkı, köyün başına kadar vasıta ile gelir, oradan evlerine dar yollardan geçerek ulaşırlar.

COĞRAFİ DURUM

Rusya Federasyonu`nun Avrupa`daki kesiminin güneyinde yer alan Dağıstan, Büyük Kafkas Dağları`nın kuzey yamacının en doğu ucundan 50.300 kilometrekarelik bir alanı kaplar. Güney ve batısı Güton dağında 3646 metreye, Bazardyuzu (Pazardüzü) Dağı`nda da 4480 metreye ulaşan Kafkas Dağları`nın ana doruk hattıyla çevrilidir. Doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Kalmuk Özerk Cumhuriyeti, batı ve kuzeybatısında Çeçenistan ve Kuzey Kafkasya, güneybatısında Gürcistan ve güneyinde de Azerbaycan yer alır.

Dağıstan doğudan batıya 200, kuzeyden güneye 400 kilometre kadar bir uzunluğa sahiptir. Dağıstan`ın Hazar`daki kıyı uzunluğu 530 km ile Azerbaycan`dan daha fazladır.

Dağıstan Coğrafi açıdan beş bölgeye ayrılır.

Birinci bölgede Kafkas Dağları ve Dağıstan iç platosu yer alır. Dağlar arasından Hazar Denizi`ne akan Sulak, Samur ve Kurak gibi ırmaklar buralarda derin vadi ve uçurumlar meydana getirmiştir. Kafkas Dağları`nın genellikle güneye bakan yamaçlarında yağış çok azdır. Bu yüzden bazı bölgelerde bitkisel hayat yoktur.

İkinci bölge, birinci bölgenin kuzeyinde yüksekliği 920 m`ye ulaşan ve çıkıntı tepelerinden oluşan ikinci bir dağ kuşağından ibarettir. Bu bölge kuzey ve kuzeybatıdan esen rüzgarlar sebebiyle oldukça yağışlı olup, sık ormanlarla kaplıdır.

Dağlar ile Hazar Denizi arasında kalan dar kıyı düzlüğü üçüncü bölgeyi oluşturur. Dar boğazlardan çıkıp yayılan ırmaklar tarafından kesilir.

Petrol ve Doğalgaz yatakları barındıran bu ovanın genişlediği yerde başlayan dördüncü bölge alçak ve bataklık ovalar ile Terek ırmağı deltasından oluşur. Deltanın hemen ilerisinde uzun ve kumluk Agragan Yarımadası başlar.

Son olarak Terek`in hemen kuzeyinde kumullarla kaplı Nogay Bozkırları beşinci bölgeyi oluşturur. Bu bölgenin iklimi ise sıcak ve kuru olup, bitkisel hayat yarı yarıya çöl özellikleri gösterir.

Dağıstan`ın başlıca ırmakları Gazi Kumuk, Kara, Avar ve Andi Koysularının birleşmesinden oluşan ve Mohaçkale`nin kuzeyinde Hazar`a kavuşan Sulak, daha kuzeyde Çeçenistan`dan gelen Terek, güneydoğu istikametinde akarak aynı şekilde Hazar`a kavuşan Samur`dur. Genellikle dağlara paralel olarak akan bu ırmaklar, 1000 metreye varan derinlikte ve darlıkta kanal ve mecralar oluşturarak, Dağıstan`ın özelliklerinin şekillenmesinde önemli rol oynarlar.

Dağıstan`ın iklimi genel olarak sıcak ve kurudur. Alçak kesimlerde ortalama sıcaklık Ocak ayında -3,6 derece, Temmuz ayında 23 derece dolayındadır. Dağıstan`ın kuzey kısmını teşkil eden Sulak-Terek-Kuma düzlüğü en yüksek yeri 26 metreyi geçmeyen ve denize doğru gittikçe alçalan, susuz ve kıraç bir bozkırdan ibarettir. Bu sahanın nüfus yoğunluğu çok düşüktür. Bu bölgenin sahil boyu bazan su altında kalır. Kuma ile Terek arasında birçok tuz gölü ve bataklık vardır. Terek ile Sulak arasında ise, kumsallarda kaybolan Aktaş, Yarıksu, Yamansu ve Aksay çaylarından bugün ziraatte istifade edilmektedir. Sahil boylarına nispeten sathı biraz yüksek olan kuzeybatı bölgeleri hariç olmak üzere, bu düzlüğün iklimi son derece kurudur. Düz, ırmaktan ve ormandan mahrum, yağmursuz ve kuzey rüzgarlarına açık olan daha kuzeydeki bölgede sıcaklık yazın 40, kışın -40 dereceyi bulur.

Ziraat, Terek boyunda ve sun`i sulama usulü ile güneybatı kısmında yapılır. Diğer kısımlarda muhtelif Türk boyları göçebe halinde yaşar ve hayvan beslerler. Sahil boyunda ise balıkçılık ile iştigal edilir.

Dağıstan tabii zenginliklerle doludur. Dağlık bölgenin bitki örtüsü, vadilerde ve kanyonlarda yaprak döken ormanlardan, yüksek tepelerde çam ve huş ağacı ormanlarından ve ağaç sınırının üstünde de Alp çayırlarından oluşur. Tepe yamaçlarında yer yer çöl bitkisiyle kesintiye uğrayan sık yaprak döken ormanlar bulunur. Alçak yamaçlarda seyrek esmer toprak alanlarıyla bölünen verimli kestane rengi topraklar egemendir. Hazar Denizi kıyısında ise tuzlu bataklık toprakları yaygındır.

Hazar denizi kıyısında bulunan Dağıstan`da çok farklı iklim koşullarını bir arada bulmak mümkün. Aşağı kesimlerde subtropikal iklim hakimken, yüksekliği 4000 metreyi bulan dağlık kesimlerde sert karasal iklim görülür.

NÜFUS

Dağıstan büyüklüğüne kıyasla dünyanın en fazla etnik çeşitliliğe sahip bölgesidir.
1916 yılı sayımına göre Dağıstan`ın nüfusu 81 ayrı ulustan oluşurken bunlardan 32`si Dağıstan`ın yerli halkıydı.

Bugün Rusya Federasyonu`nda mevcut 180`den fazla etnik gruptan Dağıstan`da 102`sinin temsilcilerinin yaşadığı belirtilmektedir. Bunlardan 12`sine resmi millet statüsü verilmiştir.

Erkek nüfus 1,242,437 (% 48.2) iken kadın nüfus 1,334,094 (% 51.8)`dir.

Nüfusun 1,102,577 (% 42.8) `si  şehirlerde, 1,473,954 (57.2%) kırsal alanlarda yaşamaktadır.

DAĞISTAN Cumhuriyeti`nin Nüfus Bileşimi - 2002

DİL

Dağıstan, "dağlar ülkesi" anlamına gelmektedir. Ülkenin adına yansıyan bu coğrafi yapı, 8 bin yıl öncesinde, halklar ve diller ülkesi Dağıstan`ın doğuşunu hazırlamıştır. Bu bölgedeki akraba milletler için tarihsel ve kültürel birlik bu kadar eskiye dayanır . Söz konusu birliğin temelinde bazı ortak özellikler yer almaktadır. Bunların içinde en önemlileri kültür, adet ve gelenek ile dindir . Tarihçiler, Dağıstan milletlerinin M.Ö. 6. yüzyılda Albanya Federasyonu içerisinde yaşadıklarını belirtirler. Bu çerçevede Dağıstanlıların, yaklaşık 8 bin yıl önce Albanya Devleti`nin çatısı altında ortak bir dil ve kültüre sahip oldukları söylenebilir. Albanya, bu günkü siyasi coğrafya düşünülecek olursa, Azerbaycan`ın kuzeyini, Dağıstan`ı ve tartışmalı olarak Çeçenistan`ı içine almaktadır. M.Ö. binli yıllarda Albanya`nın yıkılması, bölge halklarının, özellikle dış etkiler tarafından sık sık işgali karşısında dağlara çekilip dış dünya ile ilişkilerini kesmelerine ve bir nevi izolasyon sonucunda kendi bağımsız siyasal kurumlarını kurmalarına sebep olmuştur. Bu oluşumların doğal bir sonucu olarak, dillerin de yavaş yavaş birbirinden ayrılmaya başladığı ve sonuçta da bu günkü çeşitliliğin ortaya çıktığı ifade edilebilir . Bu günkü Dağıstan dilleri, bu ortak dilin; yani Alban dilinin kollarından oluşmaktadır.

Dağıstan dilleri, "Nakh-Dağıstan dilleri" olarak gruplanan Kafkasya`nın doğu kesiminde konuşulan Kafkas dilleri ailesine bağlı dil öbeğini oluşturur. İki ana kola ayrılır: Nahk kolu (Nakh dilleri) Çeçence, İnguşça ve Bats dilinden oluşur; Dağıstan kolu (Dağıstan dilleri) ise daha fazla çeşitlilik gösterir ve alt öbeklere ayrılır. Bunlar Avar-Andi-Dido, Lak-Dargi ile Lezgi öbekleridir. Bu öbeklere dahil dillerin başta gelenleri Avarca, Lakca, Lezgice ve Dargice`dir.

Fakat Kafkas dilerinden küçük grupların konuştuğu diller yok oluşa her gün biraz daha yaklaşırken; geniş kesimlerce konuşulan mahalli diller de Rusça`nın yok edici tehditi altında her geçen gün işlevsizleşmektedir.

Dağıstan`ın başkenti Mahaçkale`de 12 Temmuz 2007 günü etnik diller üzerine fikir alışverişinin yapıldığı bir konferansta konuşan Dağıstan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Mukhu Aliyev`de bu konudaki kaygılarını dile getirerek mevcut sistemde bölgede yaşayan halkların dillerinin yok olmasından dert yanmıştır.

EKONOMİ

Dağıstan Rusya ve Avrupayı Doğu`ya bağlayan avantajlı bir coğrafik konuma sahiptir. Dağıstan ekonomisi tarım ve endüstride uzmanlaşmış çok sektörlü bir sistemdir. Cumhuriyette çeşitli mülkiyetlerde 35.000 kurum ve işletme vardır. Piyasa ekonomisinde 100`den fazla banka, 13 sigorta şirketi, yabancı ortaklığında 35 ortak girişim ve diğer yapılar yer alır.
Başkent Mahaçkale`da uluslararası düzeyde bir havaalanı ve deniz ticaret limanı bulunur.
1990`lı yılların başında endüstri ve geleneksel çok sektörlü tarım gayrisafi yurtiçi hasılanın % 80`ini oluşturuyordu. Piyasa ekonomisine geçiş ile birlikte bu oran düşmüş ve bölgesel ekonominin diğer kesimleri gelişmeye başlamıştır. Cumhuriyet ekonomisinin sektörel yapısı şöyledir: endüstri % 24, tarım % 35, inşaat % 26, ulaşım ve iletişim % 5, ticaret % 9, diğer % 1.
Cumhuriyet`in endüstrisinde gıda, tüketim malları, yapı malzemeleri ve sanat ürünleri gibi geleneksel kollar yanında, makina üretimi, alet yapımı, petrol çıkarımı, kimya, enerji üretimi gibi ana kollar da vardır. Dizel araçları, düşük voltajlı ekipman, metal kesimi, ahşap işleme aletleri, santrifüjlü pompa ve kazanlar, seperatörler, radyo cihazları, basım sanayi ekipmanı, cam yünü, yapay gübre, şarap ve votka, konserve meyve, sebze ve balık, giyim, ayakkabı, halı ve kilim, kuyumculuk endüstri kesimindeki üretim imal edilen ana mallardır. Ham maddeler giderek daha fazla bir oranda yerli sanayi tarafından işlenmektedir.
Endüstri işletmeleri daha çok şehirlerde yoğunlaşmıştır: Mahaçkale, Derbent, Buynaksk, Kizlar, Kaspisk, Hasavyurt, İzberbaş. Bunun istisnası Dağıstanın hemen hemen her yerinde bulunan gıda, konfeksiyon endüstrileri ile el sanatlarıdır. Kırsal alanda konserve, damıtma, tereyağ, peynir üretimi yapan atölyeler, halı yapım işletmeleri, konserve balık tesisleri, bunlara ilgili makina üreten yerler, radyo-elektronik ve konfeksiyon işletmeleri vardır.
Endüstride en önemli rolü makina üretimi (%20.1), enerji (%20.1) ve petrol çıkarımı (%13.0) alır. Dağıstan 1990`a kadar konserve sebze, meyve, balık; brandi ve şarap, şarap ürünleri konularında Rusya`da en önde gelen yerlerden biriydi. Son yıllarda dış ticaret hacmi ve ithalat-ihracaat miktarları büyük gelişme göstermiştir. Yavaş olsa da ulusal ekonominin genel durumu iyileşmektedir. Endekslerde artış gözlemlenmektedir. Dağıstan`ın yeni piyasa ekonomisinin çerçevesi oluşmuştur. Hükümet küçük sanayinin gelişmesine özen göstermektedir. Bu sektörü desteklemek ve geliştirmek, yatırımları teşvik etmek için bir dizi standartlar el kitabı yayımlanmıştır. Yeni işletmeler kurulmakta, ürünleri revaçta olan mevcut işletmelerin gelişmesi için düzenlemeler yapılmaktadır. Ekonomik krizin bu aşaması sona ermekte ve daha oturmuş, büyüyen bir ekonomiye doğru gelişmeler olmaktadır.
Son yıllarda üretimde özel kesimin daha aktif hale gelmesiyle Cumhuriyet`teki yatırımlar artmıştır. Yatırımlar Dağıstan ve Rusya yasalarının koruması altındadır. En gelişmiş teknoloji ve dünya standarlarında, ekolojik kurallarla uyumlu yeni tesisler kurulmuştur: "Adam International" ortak girişimi adlı yün, deri işleyen ve konfeksiyon yapan büyük bir fabrika, kimyasal plastik fabrikası, "Progress " adlı plastik eşya üretim fabrikası, bir maya ve damıtma fabrikası, şampanya damıtma tesisi, 5. nesil renkli TV montaj tesisleri, maden suyu üretimi, "Maxi" ortak gişimi yüksek kaliteli ayakkabı fabrikası, "Dagtekstil" iplik fabrikası, Rusya`da en iyilerden olan "Dagpress" basımevi... gibi.

Modern iletişim sistemleri için Samsung (Güney Kore) şirketi işletmeye girmiştir. Bu şirket tarafından 13.500 abonelik bir dijital telefon santrali kurulmuştur.

Dagestanskiye Ogni yerleşmesindeki tümüyle yenilenen bir yapı camı fabrikası mallarını Rusya`nın güney bölgesine dağıtmaktadır. Burada cam kap üretimine de geçilmiştir.

TARIM Toprak kıtlığına karşın, Dağıstan tarımsal açıdan da gelişmiş bir bölgedir. Kişi başına 1.9 hektar tarımsal arazi ve 0.3 hektar sulu tarım arazisi düşer. Temel hububatın yanı sıra hayvan yemi ve sebze yetiştirilir. Ana tarımsal dallar koyun besiciliği, bahçecilik ve bağcılıktır.
Koyunlar daha çok dağ çiftliklerinde beslenir. Kışın dağlarda yem kıtlığı olduğundan ovalara göçülür. Yazın ise koyunlar ve keçilerle dağlardaki geniş otlaklara çıkılır. Çoğu yerel olan 3 milyon küçükbaş hayvan vardır.

Bahçecilik ovaların yanısıra dağlık vadilerde de gelişmiştir. Değerli kültürler arasında şeftali, kayısı, erik, kiraz, vişne, ceviz, fındık, elma ve armut sayılabilir. Dağıstanlı araştırmacılar bu ürünlerin birçok çeşidini türetmişlerdir. Halen 30 bin hektar alanda bahçecilik yapılmaktadır.

Rusya`da sınırlı olan bağcılık, Dağıstan`da önemlidir. Rusya`daki bağların % 38`i ve bağcılık ürünlerinin % 45`i Dağıstan`a aittir. Bu ürünler esas olarak Kuzey ve Güney Dağıstan`ın ovalarında yetiştirilir.

ULAŞIM
Dağıstan`da ulaşım sistemi gelişmiştir: 465 km demiryolu, 300 km`si Federal standartta olan 85 bin km karayolu, Grozni- Baku anahattı dahil 535 km petrol ve doğal gaz boru hattı, havayolları ve suyolları.

Rostov- Baku anahat demiryolu ve Kafkas federal karayolu bu Cumhuriyet`ten geçer.
Mahaçkale`de yıl boyu donmayan, demiryolu bağlantılı ticaret ve balıkçılık limanları vardır. Limanda petrol yükleme tesisleri de bulunur. Politik haritanın değişmesiyle birlikte, Hazar Denizi uluslararası statüye kavuşmuştur. Dağıstan artık Hazar ile refah, stabilite ve aktif uluslararası işbirliği umudu içindedir. İtalyan şirketleri ile yeniden inşa edilen liman ve feribot taşımacılığının geliştirilmesi, Orta Asya ve Avrupa arasında sürekli bir yük taşımacılığı imkanı sunmaktadır.
Mahaçkale`den 15 km uzaklıkta bulunan havaalanı yerli-yabancı şirketler tarafından kullanılmaktadır. Gelişmiş dükkan turizmine sahip olan bu hava limanının gelecekte uluslararası hava güzergahlarının önemli bir uğrak noktası olması beklenmektedir.

MODERN EDEBİYAT

Yazılı edebiyat Dağıstan`da 17. yy sonları ve 18. yy başlarından bu yana vardır. 19. yy edebiyatın hızla geliştiği ve tüm şiir türlerini içeren harmonik bir sanatsal sistemin ortaya çıktığı dönemdir. 20. yy`a gelindiğinde, çok sayıda ünlü düşünce adamı ve ozanı, değişik eğilimleri ve uslupları ile tanınmaya başlamıştı.
Dağıstan edebiyatlarının kaynaklarında ve oluşumunda -"Doğu Kafkasyanın Dünya Kültür Topluluğunun Müslüman Kanadına Dahil Edilmesi" (V. Bartold) adlı yapıt ile saptandığı gibi- Arap-doğu gelenekleri özel bir yer tutar. Arapça uzun bir süre temel edebi dil olmuştur.
18. yy`ın kapanmasıyla birlikte Dağıstan kültür tarihinde ulusal yazılı dil ortaya çıkmış ve Arapça`nın mutlakiyeti sona ermiştir. Yerel dillerde yazılı sanatsal metin parçalarının belirmesiyle birlikte Dağıstan edebiyatının biçimi, içeriği ve boyutları değişmiştir. O zamanki dünya edebiyatının ana akımı olan Rus edebiyatı ve düşüncesine erişim Dağıstan edebiyatının gelişiminde önemli bir unsur olmuştur.
Parlak yeteneklerin, güçlü kişiliklerin ve karmaşık akibetlerin oluşturduğu bir takım yıldız olarak nitelenebilecek o zamanki Dağıstan ozanlığı, bölge ve dünya liriklerinin önde gelen bir örneğidir. 1917`yi izleyen dönemde ulusal deneyim ve yerleşik gelenekler epey revize edilmiştir. Bu yolda bazı şeyler kazanılmış, bazı şeyler yitirilmiştir. İlk dönemlerden günümüze bazı örnekler sıralayacak olursak, Sadrettin Süleyman Lezgi, Şirvanlı Şeyh Yahya, Abdurrahim Şirvani, Kudutlu Musa Muhammed, Muhulu Damadan, Ali Kulu Han, Şirvanlı Hakani`nin isimlerini sayabiliriz. .

1934`deki I. Dağıstanlı Yazarlar Kongresine 100 delege katıldı. Ayni otuzlu yıllar Dağıstan kültürü için felaketler getirdi: B. Astemirov, R. Nurov, M. Çarinov, G.Gadjibekov, A. Şamkhalov, A. Aldarski, B. Malaçikhanov, G. Gadjiev ve Dağıstan aydınlarını temsil eden diğer birçok üstün nitelikli insan 1941-45 arasındaki savaş yıllarında yazmak zorunda kaldı. E. Kapiev, R. Dinmagomaiev, A. Mitarov, A. Salavatov, A. Abakarov, M. Stalski savaş alanlarından geriye dönmediler.

Onların yerini almak için yeni nesil yazarlar hazırdı ve kendilerini ispat ettiler.İşte hemen akla gelenleri: R. Gamzatov, R.Raşidov, N. Yusupov, A. Abubakar, A. Saidov, B. Ramazanov, O. Şahtamanov, Ş. Alberiev, M. Suleymanov, M. Gairbekova, F.Aliyeva, A. Atabayev, Nur Muhammed Abihasanov, Muhammed Süleyman, Ahmet Han Abubakar, Abdulmecid Haçalov, Hacı Gazimırza, Maşidat Gayirbekova, H. Avşalumov, Y. Kappaliev, F. Aliyeva, M.R. Magomedov, O. Şamhalov, H. Hametova, M. Gamidov, A. Abbasilav, B. Kulunçakova, B. Magomedov, S. Kurbanova bunlardan bazılarıdır.

EĞİTİM ve KÜLTÜR

1989 rakamlarına göre Dağıstan`da 600 orta dereceli okul, 27 meslek lisesi ve Dağıstan Devlet Üniversitesi`ne bağlı beş yüksek okul vardır.

Sovyet döneminde, eğitim ve bilim sistemi bir devlet işletmesi haline gelmiştir. Dağıstan halklarına ait yazı dilinin önce Arapçadan Latinceye (1928) ve daha sonra Rusçaya (1938) çevrilmesi ile radikal değişiklikler olmuştur. Likbez (okumamışlığa son) ve vseobuş (zorunlu temel eğitim) sistemlerinin devreye sokulması Dağıtan`da kültür devrimine zemin sağlamıştır.

Geniş ilk ve orta okul şebekesi ile birlikte, teknik okullar ve sektörel personel okulları kurulmuştur. Mesleki eğitim başlatılmıştır. Otuzların ilk yıllarında, ilk yüksek eğitim kurumları açılmıştır. Bilimsel araştırma enstitüleri de ortaya çıkmıştır. 1924`de Doğal ve Dağıstan Halkları Kültür Mirası Bilimsel Araştırma Enstitüsü`nün kurulması çok önemlidir: Bu enstitü birçok akademik yönlenmenin oluşmasına yol açmıştır.

Bugün`ün Dağıstan`ında bilim, çağdaş bilimin tüm alanlarında verimli araştırmalar yapan bir düzine bağımsız bilim enstitüsünün bağlı olduğu Rusya Bilimler Akademisi Dağıstan Bilim Merkezi; beş yüksek öğrenim kurumu ve sektörel-departmantel araştırma merkezleri (Devlet Üniversitesi, Pedagoji Üniversitesi, Teknik Üniversite, Tıp Akademisi, Tarım Akademisi); laboratuvarlar ve istasyonlar tarafından temsil edilir.

Mohaçkale Dağıstan`ın kültür merkezidir. Şehirde Rus, Avar, Kumuk ve Laklar`a ait tiyatrolar, kukla tiyatrosu, filârmoni, Dağıstan Devlet Şarkılar ve Halk Oyunları Toplulukları, Dağıstan Devlet Lezginka Halk Oyunları Topluluğu, sinemalar, müzeler ve kütüphane bulunmaktadır.

Kuzey Kafkasya`nın en büyük bilim merkezi de Mahaçkale`dedir. Şehirde Rusya Federasyonu İlimler Akademisi`nin Dağıstan Şubesi, Lenin Üniversitesi, pedogoji, tıp, tarım ve teknoloji enstitüleri ve laboratuarlar bulunmaktadır. Mahaçkale`de Türk İşadamları tarafından açılmış ve sonra yerli idarecilere devredilmiş bulunan ve İngilizce eğitim yapan bir Özel Türk Lisesi de Dağıstan`ın eğitim sistemi içinde yerini almıştır.

Mevcut yasal düzenlemeler doğrultusunda Dağıstan` daki okullarda eğitim dili Rusça ve Dağıstan` daki en yoğun etnik grup olan Avarlara ait olan dil haftada 4 saat olarak öğrencilere okutuluyor.

Ayrıca bölgede yayın yapan radyo ve televizyonlarda da resmi dil olan Rusça kullanıyor.

DAĞİSTAN CUMHURİYETİ`NDEKİ ÜNİVERSİTELER 

* Dağistan Devlet Tıp Akademisi

www.dgma.ru

Pediatri Fakültesi

Tedavi ve Profilaktik Fakültesi

Dişçilik Fakültesi

Tıbbi Koruma Fakültesi

Eczacılık Fakültesi

İnteraktif Öğrenci Eğitimi Fakültesi

Hemşirelik Fakültesi

Tıbbi Uzmanlık Fakültesi

Yabancı Öğrenciler için Hazırlık Fakültesi 

Dağistan Devlet Zirai Bilimler Akademisi

www.dgsha.iwt.ru

Zirai Teknoloji Fakültesi

Zooteknoloji Fakültesi

Veterinerlik Fakültesi

Ekonomi Fakültesi

Mekanize Tarım Fakültesi

Otomasyon Tarım Fakültesi 

* Dağistan Devlet Pedagoji Üniversitesi

www.dgpu.ru

Matematik Fakültesi

Fizik Fakültesi

Biyo-Kimya Fakültesi

Coğrafya Fakültesi

Tarih Fakültesi

Filoloji Fakültesi

Dağistan Filolojisi Fakültesi

Pedagoji ve Psikoloji Fakültesi

Teknoloji-Ekonomi Fakültesi

İşletme Fakültesi

Hukuk Fakültesi

Yabancı Diller Fakültesi 

* Dağistan Devlet Teknik Üniversitesi

www.dstu.ru

İşletme ve Enformatik Fakültesi

İnşaat Fakültesi

Mühendislik Fakültesi

Enformasyon Sistemleri Fakültesi

Radyoteknik Fakültesi

Teknoloji Fakültesi

Hidroteknik Fakültesi

Kamu Yönetimi Fakültesi

Gümrük İşleri ve Hukuk Fakültesi

Ulaşım Fakültesi

Sosyal Bilimler Fakültesi

Eğitim Bilimleri Fakültesi

Maliye Fakültesi 

* Dağistan Devlet Üniversitesi

www.dgu.ru

Tarih Fakültesi

Matematik Fakültesi

Hukuk Fakültesi

Çevre Fakültesi

Kültür Fakültesi

Dağistan Filolojisi Fakültesi

Yabancı Diller Fakültesi

Fizik Fakültesi

Kimya Fakültesi

Biyoloji Fakültesi

İşletme Fakültesi

Filoloji Fakültesi

Sosyal Bilimler Fakültesi

Psikoloji Fakültesi

Doğu Dilleri Fakültesi (Şarkiyat)

Ekonomi-Finans Fakültesi

Eğitim Bilimleri Fakültesi 

BASIN

Mahaçkale`de bir çok dilde gazete ve dergiler yayınlanmaktadır.

Başlıcaları şunlar:

* Dagestanskaya Pravda, Rusça, devlet tarafından 1918 den beri günlük olarak Yayınlanmaktadır. Genel Yayın Yönetmeni R.M. İdrisov, Tirajı 22.000`dir.

* Yoldaş, Kumukça, 3 Nisan 1917 den beri haftalık olarak yayınlanıyor. (1917`de "Zaman" ismiyle yayına başlayan gazete daha sonra "Lenin Yolu" olarak değiştirdiği ismini 1991 de "Yoldaş"a çevirmiştir. Genel Yayın Yönetmeni Apdullatip Sarımurzayev`dir.

* Jenşina Dagestana(Dağıstan Kadınları) Devlet tarafından Avarca, Dargice, Kumukça, Lezgice, Tabasaranca, Lakça, Rutulca yayınlanıyor. Kültürel İçerikli gazete. Genel Yayın Yönetmeni F.G.Aliyeva.

* Zamana (Zaman), Dargice. Devlet tarafından 1921 den beri haftada 1 kez yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Gazimagomed Yusupov, Tirajı: 15 000

* İlçi- Vestnik, Lakça. Devlet tarafından 1917 yılından beri haftada 1 kez yayınlanıyor.Genel Yayın Yönetmeni Kaçar Guseynayeva

* Lezgi Gazet(Lezgi Gazetesi),Lezgice. Devlet tarafından 1917 den beri haftada 1 kez yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni :Agariza Saidov, Tirajı 16 000 

* Mahaçkalinskaya İzvestiya, Rusça, özel gazete. Genel Yayın Yönetmeni Nariman Gacimuradov, Tirajı:19 000.  

* Moledej Dagestan(Dağıstan Gençliği), Rusça. Gazeteciler Birliği tarafından hazırlanan gazete, devlet tarafından 13 Haziran 1921 den beri haftalık olarak yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Gaci Abaşilov, Tirajı15 000.

* Narodı Kavkaz, Rusça. 1997 den bu yana bölgesel olarak haftada 1 gün Yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Artur Koysoyev.

* Novoye Dela, Rusça, 1990`dan beri haftalık özel gazete olarak yayınlanıyor.

Genel Yayın Yönetmeni Rumina Elmurzayeva, Tirajı 25 000.

* Nur-Işık, Rusça ve Tsahurca.Devlet tarafından  1995 den beri haftalık olarak yayınlanmaktadır. Genel Yayın Yönetmeni Ramazan Hocayev, Tirajı 2336.

* Hakikat, Avarca. Devlet tarafından 1918 den beri haftalık olarak yayınlanmaktadır. Genel Yayın Yönetmeni Ali Kamalov

* Hronika Nedelya, Rusça. Bağımsız sendika tarafından haftalık olarak çıkartılmaktadır. Genel Yayın Yönetmeni Abdurrahman Yunusov, Tirajı 1000

* Çernovik, Rusça. 19 Ağustos 2003 den beri haftada 1 gün yayınlanmaktadır. Özel ve muhalif bir gazetedir. Genel Yayın Yönetmeni : Rasul Haybullayev, Tirajı 10 000

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

* Dağıstan Cumhuriyeti İnsan Haklarını Koruma Merkezi

Başkan: Maya Kamzatovna MAMEDOVA

İrtibat: I. Shamil 58 Makhachkala, Dağistan/Rusya Federasyonu 367000

tel. +7 616475 faks +7 ... 650289

e-mail: europa@mail.dgu.ru www.dgu.ru

* Derbent Sosyal ve Psikolojik Rehabilitasyon ve Barış Kültür Merkezi

Yerel Hayırsever Kamu Örgütü

Başkan: Tamara Magomedovna OSMANOVA, Tıbbi Bilimler Uzmanı, Kurıl Başkanı

İrtibat: Kobyakova 16 Derbent, Dağistan/Rusya Federasyonu 368600 tel./faks +7 87240 27284 

* Barış ve Toplumsal Gelişim Merkezi

Başkan: Marina Baysangurova

İrtibat: L-nta Shmidt 113/7, Makhachkala-Dağistan 367025

Tel. 8722 68-41-84, 63-44-90

E-mail: dagcpcd@dinet.ru

* "DANKO"

Kar amacı gütmeyen örgütler derneği

Dağistan - Mahaçkale

Başkan: Guseyn Zhanbekovich Dzhanbekov

Tel./faks (8722 614785

(8722 634808

e-mail: dadp@mail.dgu.ru

www.danco.dgu.ru

* "SOS - Kurtuluş" Dağistan Bölgesel Vakfı

Başkan: Umar Khamzatovich Dzhavtayev

İrtibat: Aukhovskaya 10, Khasavyurt-Dağistan  368000

Tel. 8-872310-4126 (ev) 4321 (iş) 

* Dağistan İşverenler ve Sürücüler Sendikası

Başkan: Isalmagomed Nabiyevich Nabiyev

6. Magistralnaya 144, Mahaçkale 367014 Dağistan

Тel. 8-8722-630643 (+faks, ev),

-662494 (iş),

-662068 (Gasan Nabiyevich Gasanov)

* Dağistan Anne ve Çocuklarını Koruma Birliği

Başkan: Ayshat Shuaybovna MAgomedova

İrtibat: Ermoshkina 3, Mahaçkale 367012 Dağistan

Tel./faks: (8722 67-29-74, 67-46-16 (ev)

e-mail: amal@datacom.ru   amal@dinet.ru. 
 

* "İlk Galeri" Dağistan Modern Sanat Galerisi

Başkan: Dzhamilya Arslangereyevna Dagirova

İrtibat: Buynakskogo 59, 367025, Mahaçkale - Dağistan

Tel./faks 67-56-88 Ñ‚.67-16-39

Ev 64--95-52,

İş 67--25-99 

* Dağistan Cumhuriyeti İnsan Haklarını Koruma Merkezi

Başkan: Mayya Kamzatovna Mamedova

İrtibat: I. Shamil 58, Mahaçkale 367000 Dağistan

Tel: (8722 61-64-75.

Faks (8722 65-02-89.

E-mail: europa@mail.dgu.ru, 

* Dağistan Anneleri Komitesi

İrtibat: Mahaçkale - Dağsitan

Tel. 963-4025599 (Svetlana Isayeva), 928-2975542 (Gyulnara Rustamova) 
 

* "Kader" Hükümlülere Yardım Derneği

Başkan: Dzhambulat Israpilovich Mugutdinov

İrtibat: Şamil 22/15, Makhachkala 26, 367026 - Dağsitan

Tel. 677456, 642477

Faks 643626

E-mail: fatum@mail.dgu.ru 
 

* İnsani Girişim Vakfı

Başkan: Elmir Nurmagomedovich Yakubov

İrtibat: A. Daibova 6, Khasavyurt 368009 Dağistan

Tel./faks (872310 33-80

E-mail: hasa@rambler.ru

* Dağistan Cumhuriyeti Sanatçılar Birliği

Başkan: Yusup Khagidgadzhiyevich Magomedov

İrtibat: Lenin 113a, Mahaçkale - Dağistan

Tel. 67--95-90 

* "Halkların Birliği" Sovyet Kahramanı Ahmet-khan Sultan

Başkan: Sayd Kerimovich Kammayev

İrtibat: Lenin 18/145, 367012, Mahaçkale Dağistan

Tel: 57-73-52

Faks 57-86-35 

-------------------------------------------

Faydalanılan Başlıca Kaynaklar:

- I. G. KOSIKOV &. S. KOSIKOVA,Kuzey Kafkasya: Sosy-Ekonomik Rehber

- Rusya Federasyonu İdari Rehberi

- İnsan Hakları Enstitüsü, ve Enformasyon ve Araştırma Merkezi - Moskova/Rusya Federasyonu

- MEMORIAL - İnsan Hakları Örgütü (kavkaz.memo.ru)

- Rusya İnsan Hakları Derneği (zaprava.ru)

- Rusya Üniversiteler Kılavuzu (http://www.vedomostivuz.ru/)

- 2007 - Rusya Üniversiteler Rehberi (http://www.ed.vseved.ru/)

- Heyet, Biz Çerkesler, Kaf-Fed yayını,Ankara,2005

- Cafer Barlas, Kafkasya Özgürlük mücadelesi, İstanbul

- www.wikipedia.org

- Ahmet Hazer Hızal, Kuzey Kafkasya Hürriyet ve İstiklal Davası, İstanbul,1961

- www.kafkas.org.tr

- http://turktarih.net

- Kadircan Kaflı, Kuzey Kafkasya,İstanbul,2004

- www.kafkasrehberi.com

-  www.infoplease.com