KISA MESAJ
SOHBET ODASI
ANKET
KÖŞE YAZILARI
ŞINAHKO İbrahim KUZUCU
ORTABÜK(Tavşandağı) 146 YAŞINDA
1864'ten 2010'a süregelen, devam eden sürgün de kurulan köyümüz Ortabük Köyü 146. yaşına girdi.
Evet bundan tam 146 yıl önce ecdadımız kara bahtına kara ağıt yakmaya fırsat bulamadan düşmüş yolara bir çoğu deniz yoluyla az bir kısmı ki ben onları diğerlerine nazaran daha şanslı buluyorum ki zaten çetin dağ şartlarında doğup büyüyen ecdadımıza yollar ne kadar çetin olsa da pek etki edemezdi en azından toprakla temas halindeydiler oysa kırık dökük teknelerde Karadeniz'in azgın dalgalarının ya da en acısı kara, kara hastalığın bir bir aldığı canlar. Kim bilir hayatta kalabilenler ne zorlukları aşıp geldiler sahile çıktılar ve çıktıkları sahillerde oları daha nice eziyetli gün ve geceler bekliyordu.
Büyüklerim; sürgün konusu açıldığında hemen sülalemiz(Şınahko)in büyüklerinden rahmetli Hanım nanenin '' HIR SILAĞUN SIHOKIM'' (Denizi görmek istemiyorum) dediğini hatırlatır üzerine bir sürü yorumlar yaparlardı. Gelişimizle ilgili en somut verimiz de bu yani bizler deniz yoluyla gelmişiz.
Halen oturmakta olduğumuz ve sağ olsunlar ellerinde imkanı olan büyüklerimizin hiç olmasa yazın bir iki bacası tütsün diye birikimleriyle yaptıkları evlerle ayakta tutmaya çalıştıkları Tavşandağının derinliklerinde saklı şirin Adığe köylerimizin nasıl keşfedildiği konusunda dilden dile dolaşan bir iki rivayet var. Ben sizlerle bir tanesini paylaşmak istiyorum.
Babamın anlattığına göre ilk önce Belvar(Kayadüzü)'a yakın bir yerde konaklayıp Akdağa bir iki keşifçi, Taşandağına da bir iki keşifçi gönderilmiş. Keşifçeler geri dönüp thamadeler le yapılan Wunafe(istişare) sonunda Tavşandağına gitmeye karar kılınmış. Belvar yakınlarında konakladıklarını halen söz konusu köyde ''Çerkesinoğlu'' lakaplı ailenin oturuyor olması teyitliyor olsa gerek.
Denizden 1500m. Rakım yükseklikteki Tavşandağı tabiat örtüsü ve doğa yapısıyla günümüzde dahi kendisine küçük Kafkasya dedirtebiliyorsa bir düşünün 146 yıl önceki balta girmemiş halini. Tabi ki atalarımız bırakıp geldikleri canım vatanlarıyla eşdeğer güzellik ve özellikteki bu dağları kendilerine vatan edinecekler her zamanki alışkanlıklarını yineleyip dağlara çekileceklerdi çünkü geldikleri yerde onları bekleyen açlık ve hastalıktan başka onların anlayabildiği bir tek şeyde Ezan sesiydi gerisi tamamıyla yabancıydı onlara.
Atalarımız kendilerine Tavşandağını yeni yurt edinmiş burada; iki mahalle Çencıxoy ve Lağduğoy'dan oluşan Yukarı Köy(Kocapşe) bu mahallelerin önceki adları Sucaciye(Lağduğoy), Hitamiye(Çencıxoy) iken son olarak Aşağıbük Köyü ismini almıştır. 4 mahallesi Nart Hable, Kehere (Aşağı) Çedgi Hable, Yıpşere (Yukarı) Çedgi Hable ve Thagucoko Hable ile Ortabük (Dexkoy) eski ismi Ferahiye ve 2 mahallesi Koceke (Küşadiye), Kelmizey (İnşaiye) ile Aşağıköy son olarak Yukarıbük ismini almış olup bu üç köyü oluşturmuşlardır.
Yine bir rivayete göre Tavşandağına ilk gelindiğinde Yukarıbük(Kocege) camisinin bulunduğu yerde bir müddet konaklayıp dağılımların oradan sağlandığı şeklindedir.
Ayrıca atalarımızın Tavşandağını yerleşim yeri olarak tercih etmelerinin nedenlerinden birisinin de burada sayıları az da olsa birkaç aile Ermeni'nin yaşıyor olması ve burada süregelen yerleşik hayattan dolayı yaşamsal yerleşimde öncelikli aranan su ve yol gibi ihtiyaçlara yanıt veriyor olması olabilir diye düşünüyorum. Bu tezi doğrular manada bölgede hala orijinal isimlerini koruyan Orta Kilise, Kaspar Yayla gibi Ermeni yerleşim yerleri bulunduğu gibi çok az zaman öncesine kadar anılan bölgelerde üzüm bağları ve su kuyuları bulunmakta idi.
Hani derler ya ''Söz uçar, yazı kalır'' diye.Yazıyı hiçbir dönemlerinde ciddi manada önemsemeyen halkımızın biz torunları da aynı hataya düştük ve canlı tarih kaynaklarımız hayattayken dizlerinin dibine oturup onları konuşturup konuştuklarını not almayı kaydetmeyi akıl edemedik onlar (mekanları cennet olsun) birer birer toprak olduktan sonra geldi aklımız başımıza ve düştük yollarla fakat nafile. Ne yazık ki derme çatma, nesilden nesile kulaktan dolma bilgilerle geçmişin izini sürmeye çalışıyoruz. Biliyorum bir çoğumuzda böyle bilgiler, anekdotlar yaşanan olaylara dair hikayelerimiz var ancak bunları nasıl bir araya getirip bir bütün oluşturabiliriz onu bilemiyorum sanırım bunu paylaşarak başarabiliriz.
Dedik ya söz uçar yazı kalır diye, 1905'li yıllarda kayda geçen verilere göre Yukarıköy 73, Ortabük 37, Aşağıköy 40 aileden oluşmakta, tabi göç ile söz konusu tarih arasında yarım asır denecek kadar bir zaman dilimi var ve kim bilir bu zaman diliminde kaç kişi ebedi aleme intikal etti veya çeşitli nedenlerden dolayı başka bir il, ilçe veya köye gitti veya sonradan bir başka yerden gelip bu üç köyden birine yerleşti.
Ben elimdeki veriler doğrultusunda öncelikli olarak Ortabük Köyünü oluşturan ailelerle ilgili bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum, diğer köylerimizi de önümüzdeki süreçte paylaşmak istiyorum.
Ortabük köyünü meydana getiren 37 aileden bir çoğunun göçten sonra oluşan yeni aileler olduğunu, Kafksya'dan gelenlerin bir çoğunun soy isim dahi almadan ahiret alemine göç ettiğini görmekteyiz.
Evet köyümüzü teşkil eden aileler aile kayıt sıra numarasına göre şöyle;
1-ŞAHİNKAYA (Dexuko) :
Arslan-Hanım oğlu, Kafkasya-1846 doğumlu AHMET
Göçmez-Bile kızı, Kafkasya-1847 doğumlu FATMA (eşi)
2-CANSU (Nart) :
İblah-Tavus oğlu, Kafkasya-1834 doğumlu İSMAİL
Osman-Havva kızı, Ferahiye-1932 doğumlu ŞAŞ (eşi)
3-DOĞAN (Nart) :
Mahmut-Ayşe kızı, Kafkasya-1824 doğumlu FATMA (ailenin büyüğü)
Mahmut-Emine kızı, Kafksya-1857 doğumlu HANİFE (ailenin büyüğü)
Mahmut-Hanife oğlu, Ferahiye-1890 doğumlu DAVUT
Mahmut-Hanife oğlu, Ferahiye-1892 doğumlu OSMAN
Mahmut-Hanife oğlu, Ferahiye-1894 doğumlu RAMAZAN
Mahmut-Ayşe kızı, Ferahiye-1898 doğumlu SERUNET
Kamil-Hakune kızı, Küşadiye-1904 doğumlu FATMA (Davut'un eşi)
4-YAĞIZ :
Hatun-Melek oğlu, Kafkasya-1854 doğumlu MEHMET
Nevruz-Fatma kızı, Ferahiye-1894 doğumlu BALİ(PABİÇ)
5-(Soy isim yok)
İblağ-Tavus oğlu, Kafkasya-1854 doğumlu ALİ
Çaluk-Fatma kızı, Kafksya-1834 doğumlu ŞAŞ
6-TAYMAZ (Koş) :
Ahmet-Şaş oğlu, Ferahiye-1876 doğumlu MAHMUT
Ahmet-Ayşe kızı, Ferahiye-1884 doğumlu MEYREMHAN
7-ÖZKAN :
İshak-Hanife oğlu, Kafkasya-1853 doğumlu ZEKERİYA
İdris-Fatma kızı, Ferahiye-1869 doğumlu HİMSAT (Zekeriya'nın eşi)
İshak-Hanife kızı, Ferahiye-1874 doğumlu ŞERİFE
İshak-Hanife oğlu, Ferahiye-1878 doğumlu ALİ OSMAN
İshak-Hanife oğlu, Ferahiye- 1880 doğumlu SAİT
İslam-Tokota kızı, Ferahiye-1885 doğumlu ALEMHAN (Hamit'in eşi)
İshak-Hanife oğlu, Ferahiye-1886 doğumlu HAMİT
8-ACAR :
Ahmet-Ayşe oğlu, Ferahiye-1874 doğumlu BABİT
Hasan-Aline kızı, Vezirköprü-1881 doğumllu HATİCE (Eşi)
9-PEKTAŞ(Nart) :
Nevruz-Ayşe kızı, Kafkasya-1834 doğumlu FUNE (Ailenin büyüğü)
İshak-Fune oğlu, Kafkasya-1858 doğumlu ALİ
Abdullah-Emine kızı, Kafkasya-1858 doğumlu ZELİHA(Ali'nin eşi)
İshak-Fune oğlu, Ferahiye-1869 doğumlu AHMET
Hacı Ömer-Ayşe kızı, Kafkasya-1869 doğumlu HATİCE (Ahmet'in eşi)
İshak-Fune oğlu, Ferahiye-1876 doğumlu MEHMET
Hasan-Ayşe kızı, Ferahiye-1878 doğumlu FATMA (Mehmet'in eşi)
İshak-Fune oğlu, Ferahiye-1879 doğumlu ÖMER(Evlenmemiş)
İshak-Fune oğlu, Ferahiye-1885 doğumlu HALİM
Mahmut-Fatma kızı, Çorum-1886 doğumlu HABİBE (Halim'in eşi)
10-TEMURCİ(Kadakyıko) :
Mahmut-Hanife oğlu, Kafkasya-1845 doğumlu YUSUF
Zekeriya-Han kızı, Kafkasya-1857 doğumlu HANİFE(Yusuf'un eşi)
11-(Soy isim yok)
Osman-Canethan ğlu, Kafkasya-1854 doğumlu ALİ
Boran-Fatma kızı, Kafkasya-1857 doğumlu HAVVA (Ali'nin eşi)
12-KUZUCU(Şınahko) :
Mahmet-Ayşe oğlu, Kafkasya-1854 doğumlu MUSA
Nesgu-Fatma kızı, Kafkasya-1864 doğumlu HUMA (Musa'nın eşi)
13-(Soy isim yok)
Ahmet-Münevver oğlu, Kafkasya-1844 doğumlu HACI AHMET
Ahmet-Emine kızı, Kafkasya-1834 doğumlu MACIHAN
14-KUZUCU(Şınahko) :
Mehmet-Ayşe oğlu, Ferahiye-1877 doğumlu HASAN
Hacı Ahmet-Fatma kızı, Ferahiye-1881 doğumlu HANIM (Hasan'ın eşi 1.)
Ahmet Zeynep kızı, Edirne-1883 doğumlu FELEKNAZ KALFA(Hasan'ın eşi 2.)
Mehmet-Ayşe oğlu, Ferahiye-1885 doğumlu KATİP
İsmail-Ayşe kızı, Ferahiye-1864 doğumlu HABİBE(Bıbe-Katip'in eşi)
15-(Soyisim yok) ŞINAHKO (Yozgat'a taşınmışlar)
Mehmet-Ayşe oğlu, Kakaysa-1846 doğumlu OSMAN
Ahmet-Emine kızı, Kafaysa-1864 doğumlu MELEK (Osman'ın eşi)
16-PEHLİVAN (Nart) :
Mehmet-Şarike oğlu, Ferahiye-1880 doğumlu HASAN
Mehmet-Fatma kızı, V.Köprü-1889 doğumlu HAMİDE (Hasan'ın eşi)
Mehmet-Şarike kızı, Ferahiye-1889 doğumlu MÜMİNAT
Mehmet-Şarike kızız, Ferahiye-1891 doğumlu ASİYE
Mehmet-Şarike oğlu, Ferahiye-1895 doğumlu ÖMER
Mehmet-Şarike ğlu, Ferahiye-1898 doğumlu İBRAHİM
Hasan-Hanım kızı, Ferahiye-1897 doğumlu PAKA(Şınahko)(İbrahim'in eşi)
Mehmet-Şarike oğlu, Ferahiye-1900 doğumlu MAHİR
17-YEŞİL :
Hüseyin-Müze oğlu, Kafkasya-1854 doğumlu İSMAİL
Hacı Ahmet-Hanife kızı, Kafkasya-1864 doğumlu SASİ
18-(Soy isim yok) :
Hasan-Emine kzı, Kafkasya-1806 doğumlu MÜZE
Hüseyin-Müze oğlu, Kafksya-1863 doğumlu AHMET
19-PEHLİVAN(Nart) :
Sarı Ahmet-Fatma oğlu, Ferahiye-1878 doğumlu İSMAİL
İshak-Hanife kızı-Ferahiye-1872 doğumlu SIRMA
20-DÜZENLİ(Thagucoko) :
Ali-Hafıza oğlu, Kafkasya-1848 doğumlu ZEKERİYA
Halil-Fatma kızı, Kafkasya-1854 doğumlu DİLŞADHAN
21-DÜZENLİER(Thagucoko):
Çımah-Fatma oğlu, Kafkasya-1844 doğumlu SALİH
Tarhan-Fatma kızı, Kafkasya-1854 doğumlu SAS
22-DÜZCAN(Thagucoko) :
Abdullah-Fatma oğlu, Kafkasya-1841 doğumlu AHMET
İshak-Melek kızı, Kafkasya-1859 doğumlu FATMA
23-TUNÇ(Taleyıko) :
Hasan-Fatma kızı, Kafkasya-1814 doğumlu KÜNE (aile büyüğü)
Hatuh-Küne oğlu, Kafkasya-1853 doğumlu SARI MEHMET
Mustafa-Fatma kızı, Ferahiye-1878 doğumlu HAKKU (Sarı Mehmet'in eşi)
24-(Soy isim yok) :
Osman-Melek kızı, Ferahiye-1854 doğumlu ZAZO
Hasan-Zazo oğlu, Ferahiye-1881 doğumlu SALİH
25-ŞAHİN(Çedgi) :
Mırza-Fatma kızı, Kafkasya-1854 doğumlu EMİNE
İsmail-Ayşe kızı, Ferahiye-1879 doğumlu HURAY
Yusuf-Emine oğlu, Ferahiye-1885 doğumlu İZZET
Hacı İsmail-Fatma kızı, Çorum-1886 doğumlu HANİYE(İzzet'in eşi)
Hacı Yusuf-Emine oğlu, Ferahiye-1890 doğumlu NUH
Şükrü-Fatma kızı, V.Köprü-1889 doğumlu FATMA
Hacı Yusuf-Emine kızı, Ferahiye-1894 doğumlu HATİCE
Hacı Yusuf-Emine oğlu, Ferahiye-1896 doğumlu TALHİSTAN
Ahmet-Mufa Melek kızı, Havza-1898 doğumlu FATMA
Hacı Yusuf-Emine oğlu, Ferahiye-1899 doğumlu KARABEY
26-ŞAHİN(Çedgi) :
Dago-Hatice oğlu, Kafkasya-1846 doğumlu HASAN
Tütü-Havva kızı, Kafkasya-1849 doğumlu HAMİSE
Ömer-Havva oğlu, Kafkasya-1854 doğumlu SABİTHAN
Mehmet-Sabithan oğlu, Ferahiye-1881 doğumlu SABİT
Hacı Hasan-Kivan kızı, Sücaiye-1882 doğumlu DİRİMHAN
Mehmet-Sabithan kızı, Ferahiye-1888 doğumlu NURİYE
Salih-Sas kızı, Ferahiye-1897 doğumlu HALİME
27-(Soy isim yok) ÇEDGİ :
Mehmet-Ferhan oğlu, Kafksaya-1829 doğumlu MUSTAFA
Nevruz-Melek kızı, Kafksaya-1849 doğumlu TAKANA
28-(Soy isim yok) ÇEDGİ :
Mustafa-Takana oğlu, Kafksaya-1854 doğumlu OSMAN
Ali-Ayşe kızı, Muhacir Yenicesi-1883 doğumlu RAFİA
29-KAVALCI (Kanoko) :
Abdullah-Fatma kızı, İnşaiye-1849 doğumlu AYŞE
Ahmet-Gale oğlu, İnşaiye-1877 doğumlu MEHMET
İsmail-Ayşe kızı, İnşaiye-1885 doğumlu MEDİNE(Madine/Mehmet'in eşi)
30-KAVALCI (Kanoko) :
Osman-Fatm kızı, Ferahiye-1824 doğumlu GALE
Ahmet-Gale oğlu, İnşaiye-1879 doğumlu AHMET
İsmail-Ayşe kızı, Ferahiye-1887 doğumlu ZAĞ (Ahmet'in eşi)
31-GÜNEŞ :
Musa-Fatma oğlu, Kafkasya-1833 doğumlu HORAY
Zekeriya-Emine kızı, Koçköyü-1876 doğumlu HAFİZE
Horay-Fatma oğlu Sucaiye-1878 doğumlu AHMET
32-(Soy isim yok) :
Tün-Fatma oğlu, Kafkasya-1824 doğumlu İSLAM
Abdullah-Havva kızı, Kafkasya-1829 doğumlu ZEGUS
33-(Soy isim yok) :
İbrak-Fatma oğlu, Kafkasya-1839 doğumlu ALİ
Abdullah-Havva kızı, Kafkasya-1844 doğumlu FATMA
34-AKSU :
Bekir-Zazo oğlu, Ferahiye-1867 doğumlu İBRAHİM
Horay-Fatma kızı, Ferahiye-1883 doğumlu MÜMİNAT
35-YILDIRIM :
Musa-Fatma oğlu, Kafkasya-1879 doğumlu ÖMER
Arslan-Havva kızı, Kafkasya-1881 doğumlu ÇALDUZHAN
Musa-Ergubat oğlu, Ferahiye-1886 doğumlu ALİ
Mahmut-Kuşehan kızı, Sucaiye-1887 doğumlu RUJİYE
Peşmaf-Hacıhan kızı, Küşadiye-1900 doğumlu HANİFE
36-(Soy isim yok) :
Dago-Hatice oğlu, Kafkaya-1864 doğumlu HASAN
Tütü-Havva kızı, Kafkasya-1849 doğumlu HAMİSE
37-TAMER :
Mehmet-Kebehan kızı, Kuç-1894 doğumlu EMİNE
İsmail-Ayşe oğlu,Ferahiye-1900 doğumlu OSMAN
İsmail-Ayşe kızı,Ferahiye-1904 doğumlu SÜNDÜS
Yukarıda görüldüğü gibi Kafkasya doğumlu olarak (49) kişinin kaydının bulunduğu, birçok ailenin ise daha soy isim konulmadan ebedi aleme göç ettiği ve ya başka bir yerleşim yerine taşındığı, örneğin yukarıda ki kayıtlarda yer alan GÜNEŞ ailesinin Aşağıbük köyüne taşıdığı, Yukarıbük kayıtlarında görünen BOZKURT ailesinden Ruğ-Hanife oğlu, Küşadiye-1916 doğumlu Rasim BOZKURT'un Ortabük köyünde yaşamını sürdürdüğü. Samsun İli Vezirköprü İlçesi Başfakı(başbak) nüfusuna kayıtlı İshak-Purmehan oğlu Vezirköprü-1919 doğumlu Mazhar DURMAZ'ında Ortabük köyünde yaşadığı buna bezer Ortabük köyüne sonradan gelen veya Ortabük köyünden başka yerlere taşınmış ailelerin olabileceği PEHLİVAN sülalesinden bir ailenin de Çorum(Kırkdilim)e taşıdığı gibi. Kırkdilime birden fazla ailenin taşındığın bilinmektedir.
Ecdadımızın hayatını yeniden şekillendirdiği köyümüzde bölgeler isimlendirirken anavatandan esinlendikleri gözde kaçmamaktadır örneğin; Gubğaj, Hekuj gibi.
Köy(Tavşandağ) yolunun 1970-75 yılları arasında yapıldığı, Ortabük ve Aşağıbük köylerinin ortaklaşa kullandıkları okulun ki günümüzde taşımalı eğitime geçildi 1960 lı yıllarda rahmetli Nafıs ŞAHİN amcamızın Muhtarlığı döneminde yaptırıldığı ve Aşağıbük Köyünden Gazi yıko Ahmet'in çocukları Aslanbey ve Enver tarafından inşa edildiği eski okulun Enver amcamızın (PEHLİVAN)'ın evine yakın bir yerde olduğu. Caminin 1952 yılında yapıldığı son olarak 2009-10 yıllarında hemşehrilerimizin yoğun çaba ve katkılarıyla restore edilmiştir emeği geçen ve katkı sağlayan herkesten Allah razı olsun. 1937-38 yıllarında karakolun kurulduğu ileriki zamanlarda orman koruma muhafızlarının lojmanlarının inşa edildiği günümüzde her ikisi de aktif değil.
Acısıyla tatlısıyla 146 yıllık bir ömrün tüketildiği, anayurt savunmasından mağlup çıkan mağlubiyetten öte yurtlarından söküp atılan halkımız yeni yurdunda boş durmamış misliyle yeni yurt savunmasında en önde yerini almış bir çoğu şehit düşerken gazilerimizin de büyük bir kısmı eve dönüş yolunda ya hayatını kaybetmiş ya da yolunu. Yolunu kaybetmiş derken bilinemeyen sebeplerden köyüne dönmeyenlerin hikayesi anlatılır örneğin bizim büyük dedemiz Şınahko Katip ile Çedgi'lerden Kan'ın savaştan gelirken köye gelmekten vaz geçip geri dönmeleri semti meçhule gitmeleri gibi va ya savaşta üstün başarı sağladığından kendisi baba ocağına dönemediği halde ailesine devlet nişanı gönderilen İhsan TAYMAZ(Koş) gibi. Köyümüz anlatmaya çalıştığımız kadar kolay kurulmamış tabi çok zorluklara göğüs germiş büyüklerimiz sınır kavgaları, yayla kavgaları yapmışlar komşu köylerle fakat zamanla yerlerini de tutmuşlar, gelenek ve görenekleriyle namlarını da.
Sürgünün 146. yıldönümünde bizi bize anlatmaya çalıştım, bizi biz yapan değerleri bize kazandıran ecdadımızı tekrar saygı ve hürmetle anıyor ana vatan savunmasında, göç yolarında, halen yaşamakta olduğumuz ve anavatanımızdan hiç ama hiç ayırt etmediğimiz toprakların savunmasında hayatlarını kaybeden tüm şehitlerimizi ve gazilerimizi rahmetle anıyor kendilerini yüce Allah'a emanet ediyorum. Mekanları cennet olsun. Selam ve Dua ile.
ŞINAHKO İbrahim (KUZUCU)
21.05.2010-Ankara
1. yazı
ADIĞE HABZE (1)
Rus edebiyatçı Lermontov'un;
"Ey o ülklerde yaşayan yırtıcı kavimler,
Hürriyeti ALLAH, savaşmayı kanun bilenler.
......
Arkadaşlıkları sağlam, intikamları daha sağlamdır. Onlara bu duyguyu aşılayan göklerdeki sahipleridir. İyiliğe iyilik, kötülüğe kötülükle karşılık verirler ve onlar için kinde aşk kadar hudutsuzdur ."
Şeklinde övgü ve gıptayla tarif etmeye çalıştığı biz Adığelerin mensubu olmaktan tarifi mümkün olmayan haz duyduğumuz Adığelimizin hayat bulması ve bulduğu hayatı sonsuza değin sürdürebilmesi için 1684-1750 yılları arasında orta Kabarday Bölgesinde yaşayan ve o bölgede doğup yetişen halk bilgini aynı zamanda ünlü düşünür, yaşam tarzı ve hayat felsefesiyle halkının öncüsü ve yönetimdeki insanların baş danışmanı konumuna gelmiş, İslam dininin ve kendi kültürünün karışımı olarak halkına küçük başlıklar bir başka deyimle özdeyimler niteliğinde halkını aydınlatmak için öne sürdüğü ve uyulması gerektiğini uygun bir lisanla inanlara anlattığı kurallar (Adığe Habze) koyan Kazanuko JABAĞ halkına şöyle sesleniyordu;
- Öfkeyle kalkıp, hem kendinizi hem de yakınlarınızı felakete sürüklemeyin!
- Danışacak insan bulamazsanız, kalpağınızı önünüze koyun ona danışın!
- Anlaşamayan dört öküz yerine anlaşan iki öküzü çifte koşun!
- "Oldu" deseler bile yapacağınız işi bir daha düğünün!
- Danışmak; gerçeği öğrenmek ve gerçeği bulmak için şarttır. Aklın işlerlik kazanması için önemli bir vasıtadır!
- Gecikmiş, eskimiş bir değildir. Asla geri gelmez, ondan sadece ibret alınır!
- Zaman içinde her şey değişmektedir. İnsan bu değişimin farkında olmalı, zamana uymalıdır!
- İnsanı "çelimsiz" diyerek küçümsemeyin, siz ondaki karakter ve ruh yüceliğine bakınız!
- Hiçbir iş değersiz değildir, mühim olan; insanın başarabileceği ve yararlı olanı seçmiş olmasıdır!
- Düşmanı küçümseyip ona arkanızı dönmeyin!
- Büyük suyun yatağı asla susuz kalmaz!
- Öfkeyle yola çıkmayın, bir iş yapmaya kalkmayın, çünkü öfkede mantık yoktur!
- Gurura kapılıp büyük sözler söylemeyin, çok düşünün az konuşun!
- Hırsızlık yüz kızartıcı bir suçtur, büyüğü ile küçüğü arasında hiçbir fark yoktur!
- Oğlunu sen değil, başkaları övsün!
- Doğrudan kaçmayın! Sözü doğru olanın yüzü daima ak olur. Sonu ölüm dahi olsa gerçeği (doğruyu) söyleyin!
- Rüzgarın savurduğu kum, yapraklar gibi kendinizi geçici heveslere kaptırmayın!
- İyinin vermediğini kötü asla vermez. Yaşadığınız sürece doğru ve iyi olanın yanında olun!
- Düşünerek konuşun, bakınarak oturun. Bastığınız yeri görün!
- Bir evin direkleri tecrübe sahibi ve gün görmüş yaşlılardır. Onlara değer verin ve saygı gösterin!
- Çok oturan kız tembel, obur kadın şişman olur!
- Kötülerin sonu her zaman felakettir!
- Dostluk belli bir zaman için değil sonsuz olmalıdır!
- Soyluluk insanın adında değil özünde olmalıdır. Ruhça asil olan, sözü ve karakteriyle kendisini belli eder!
- Kadınlara saygı gösterin!
- Kan davası gütmeyin. Suçluyu hakim yargılasın!
- "Ben soyluyum, sen avamdansın" diyerek birbirinizi yemeye kalkmayın!
- Gelenekler uyun, birbirinizi sevin, sayın
- Düşmanlarınızı küçümsemeyin! Onları iyi tanıyın! "Düşmandan" kastım, kan davalınız değildir. Kaberdey'e dışarıdan gelecek tehlikeleri hatırlatmak istiyorum!
- Birlik ve berberlik içinde yaşayın ancak o zaman güçlü olacaksınız!
- Sizi yönetenleri sayın! Onların emirlerini dinleyin!
- Kaberdey ileri gelenleri, gururu bırakıp ülkenin dışına açılsınlar. Komşu ve kardeş kabilelerin yöneticileri ile dost olsunlar. Gelecekte iyiliğin veya felaketin hepsine birden geleceğini hatırlarından çıkarmasınlar.
Şınahko İbrahim (KUZUCU)
09.04.2010-ANKARA
Not: Camiamıza eşsiz güzellikte eserler kazandıran, değerli büyüğümüz, acı kaybımız Osman ÇELİK (Mekanı Cennet olsun)'in Kazanuka Jabağ isimli romanından alıntı yapılmıştır.
