TEŞEKKÜRLER
Ekrem DÜZCAN
Necat DÜZCAN
Betül DEMİRCİOĞLU
Fatih TOKOZ
Mustafa ŞAHİN
Dursun KUZUCU
Erdem ŞAHİN
İbrahim PEHLİVAN
Yasin KUZUCU
Seyfullah AKKAYA
Abdurrahim DÜZCAN
Nevzat ŞAHİN
İsmail ŞAHİN
Janberk ARIKAN
Nurettin ŞAHİNKAYA
İbrahim KUZUCU
Kenan ŞAHİN
Ferhat Taşlıçukur
Kenan TUNÇ
Aziz Şener
Bekir PARLAK
Tercan KESKİN
Cengiz ŞAHİN
Ferhat AKDEMİR
Naim YILMAZ

ÜNLÜ ÇERKEZLER

UNUTMADIK
SALİM -HAYRİYE DÜZENLİ
HAŞİM DÜZENLİ
RÜŞTÜ ŞAHİN
ÖZCAN ŞAHİN
Recep Parlak
Bayram KAYNAR
FATMA ALTUN
HACI MIRZA ALTUN
ZEKİYE ALTUN
SABİT ŞAHİN
ŞABAN ÖNCÜL
HACI NİHAT ŞAHİN
FAHRETTİN ŞAHİN
MIRZA ŞAHİNKAYA
FAİK ŞAHİN
YAŞAR ÖZBOZKURT
SEFER MADEN
HİCRETHAN MADEN
MEHMET ŞAHİN
AHMET YILMAZ
DEVLET ŞAHİN
EMİNE ŞAHİN
SAMİ KAYNAR
RECEP DÜZCAN
ZİYA DÜZCAN
HACI HAMİT KUZUCU
HANİFE KUZUCU
NURİYE KUZUCU/BABUH
HACI OSMAN KUZUCU/DIDIM
EKREM KUZUCU
AHMET PEKTAŞ
İBRAHİM PEKTAŞ/POOT
MEVLÜT KUZUCU/ABECÜK
ŞEVKET TAYMAZ
YAŞAR KUZUCU
DURİYE TAYMAZ/KUZUCU
Gazibey YILMAZ
Mırza YILMAZ
Enver YILMAZ
Arslan YILMAZ
Üzeyir YILMAZ
Dışenour YILMAZ
Niyazi YILMAZ
Nihat YILMAZ
Osman İZCİ
Hacıhan İZCİ
Zabit İZCİ
Hacı Ömer İZCİ
Nazım DOĞAN
DıgheNeuh Melek YILMAZ
HAMİT ÇAM
dursun özboskurt
GAZi KUZUCU 20.01.2011
GAZİ KUZUCU
niyazi maden
murat pehlivan
KAŞİF ŞAHİN
NEDİM ŞAHİN
çurey tahir keskin
çurey mahir keskin
çurey rasim keskin
SEFER ŞEN
MAMUK MADEN
ESRA ŞAHİN
Fuat KESKİN - 11.02.201
ASAF SARACOGLU
ÜmmüGülsüm
CAHİT ŞAHİNKAYA
HAYDAR ŞAHİNKAYA
Yaşar Maden
MIRZA TEKBAS
cemal öztürk
seher ŞAHİN
Curey Mirza Keskin
Curey Hilmi Keskin
FUAT ŞAHİN
ALİ FİDAN
SALİME PEKTAŞ
KURTÇA PEKTAŞ
TAHSİN PEKTAŞ
ZAHİDDİN KAVALCI
CENNETHAN PEKTAŞ
RAZİYE KAVALCI
ASLAN PEKTAŞ
NACİYE ŞAHİN
KAŞİF ŞAHİN
CELİL ŞAHİN
Hayrettin İNCİ
NAZIM PEHLİVAN ,NAZIM D
Nuh ÖZTÜRK
KURTÇA ÖZTÜRK
CEMAL ÖZTÜRK
Naciye Öztürk
NACİYE ÖZTÜRK
ASLI MADEN
KEMAL MADEN
EKREM MADEN
HAYRİYE KARABULUT
MİNEVER MADEN
Zahit KAVALCI/05.01.199
fatma zule nart
Celal ALTUN
Naciye ÖZTÜRK
NEŞET KESKİN
Ali ŞENER
ALİ ŞENER
NAZMİYE ŞENER
RIZA ŞENER
CEMİL ŞAHİN
İzzet ÇAM
cahit fidan
AHMET FİDAN
ALİ FİDAN
HASAN FİDAN
osman,hasan fidan.
hanife sarıer.
sabri,nuri sarıer.
BİBAK TABURHAN
BİBAKahmet,paşahan
Hurşit MADEN
yasar ertürk
SÜLEYMAN TUNÇ
SÜLEYMAN TUNÇ
SELAHATTİN ŞAHİNKAYA
MIRZA ŞAHİNKAYA
MIRZA ŞAHİNKAYA
CAHİT ŞAHİNKAYA
İBRAHİM PEHLİVAN
CAFER PEHLİVAN
HALİL ŞAHİN
NEŞE ÖZTÜRK
ZABIT MADEN
Çurey Neşet Keskin
İSMET ŞENER
Mahir MADEN
ZİYA BULAT
İZZET KESKİN
DURSUN ATEŞ
RAZİYE ATEŞ
DANİŞ ATEŞ
OSMAN FİDAN
ŞERİFE FİDAN
NURİ SARIER
NAZİFE ÖZDEDE
AHMET ÖZTÜRK
CAHİT ÖZTÜRK
MUZAFFER ÖZTÜRK
SAYGIN GENÇAY
DURSUN TEMÜRCİ
kutçakaynar
BAHRİYE ÇEVİK
CEMAL ÖZTÜRK
KURTCA ÖZTÜRK
NACİYE ÖZTÜRK
mehmet ateş
HİKMET ATEŞ
NECATİ ATEŞ
RUŞEN ŞAHİN
GÜLFİYE ŞAHİN
Çurey Asım Keskin
Cemile İZCİ
Abbas ŞAHİN
Cemile KARPUZ 04.02.201
Rasim KESKİN
Mazhar DURMAZ
Müslimet DOĞAN
Celal DOĞAN
Adnan KAYNAR
Nazım DOĞAN
Osman DOĞAN
GÜLİZAR ŞENER
Tahir Keskin
MAHİR MADEN
koray korkmaz
ALİ BOZKURT
KAMİL BOZKURT
SAHİM ŞAHİN
SElamın Aleyküm TAvşand
recep kaynar
Özcan Doğan
SADİYE DÜZENLİ KAĞIZMAN
ilhan şener
erhan sener
Fatih OĞUZ
HALİT TÜRK
ilhami bozkurt
Neziha Aksu
Osman AKSU
Kamil AKSU
ERHAN ŞENER
KEMAL MADEN
HANİFE MADEN
CEMİLE KARPUZ
RECEP KAYNAR
selin gizemm
selin gizemm
hilal cansu
MURAT PEHLİVAN
NAZIM PEHLİVAN
MECİT PEHLİVAN
MUZAFFER PEHLİVAN
Şaban KARPUZ - 1977
Makbule KARPUZ
MUZAFFER MADEN
murat tunç
HASAN SÜNEL
ENVER APAYDIN
HAMİT MAMUH
KAMİL DÜZENLİ
ORHAN DÜZENLİ
Zahit Kavalcı
Hıdır YILDIRIM
erdal şahin
çürey zülfiye keskin
çürey zülfiye keskin
HAYRETTİN ŞAHİN
Nurettin ALTUN
mırza maden
mırza maden
HASİBE MADEN
İSMET MADEN
Neriman TÜRKOĞLU
Metin ŞAHİNKAYA
Faruk ŞAHİNKAYA
Fehmi ŞAHİNKAYA
NİYAZİ BİLİCİ
Zahittin Kavalcı
Kurtça KAYNAR
Adeviye KAYNAR
çürey Altan KESKİN
HANİFE MADEN
ZARİFE MADEN
ibrahim-cennethan pehli
Selahattin ATEŞ
SABİT ŞAHİN
HACI NİHAT ŞAHİN
NAHİDE ŞAHİN
ÖZCAN ŞAHİN
FAHRETTİN ŞAHİN
ömer pehlivan
murat pehlivan
MAMUK BEY
KEMAL ŞAHİN
RUMİYE KUZUCU 14.02.201
Cihat KESKİN 18/082015
AYHAN KESKİN
Cemil Akdemir


KISA MESAJ
“Köyümüzle ilgili haberlerin ve duyuruların cep telefonunuza ücretsiz olarak kısa mesaj gönderilmesi için lütfen Adınızı – Soyadınız aşağıdaki forma yazarak gönderiniz. Ayrıcı cep numarasını bildiğiniz tüm akrabalarınızı ekleyebilirsiniz”
Adı Soyadı
Cep Telefonu

Tavşandağı FM

ANKET
Birinci derece akrabanız olmayan köylüleriniz ile en son ne zaman görüştünüz?





Dilimiz ve Biz




Dursun KUZUCU

Dil bilgisi/bilimi (Filoloji) konusunda -içeriğine ve kapsamına ilişkin- düşünce ifade etmek,bilgi aktarmak hakkım da değil haddim de. Onun bilincinde olarak bugün pratik de genel geçer olan Hint-Avrupa dil bilimine asla girmeyeceğim. Öyle bir çalışmam da yok. O konu Akademisyenlerin,dil bilimcilerinin ilgi ve bilgi alanına girer. Benim ilgi alanım; biz olarak tanımladığım kümenin tarihi yolculuğunda günümüze kadar taşınan,kümenin derin hafızasını taşıyan,eğer okuyabilirsek yaşamı algılama ve değerlendirme biçimini,toplumsal yapısını,sosyal ve kültürel niteliklerini açık eden bir dildir ki bu da Adıge dilidir. Diğer dillerden ayrı ve farklıdır,çünkü Adıge dili ses anlamsal bir dildir. Önce ses anlamsal olmayan Hint-Avrupa dil gurubunu tanımlayalım. O dil gurubun da ses anlamsızdır, değerlendirme dışıdır. O diller,kök kelime önek ve sonek’lerden oluşur. Kelimelere temsili bir anlam yüklenmiştir,sözcükler birer simge değer olarak işler,işaret ettiği şeyin niteliksel anlamını vermez,anlamdan kopuktur,sadece bir temsil ve simge niteliğindedir,ifade ettiği bir kavram yoktur. Ses anlamsız dese de kök kelime, seslerden oluşur,seslerin anlamsız bir aradanlığında ortaya çıkan kök kelime bir materyal niteliği taşımaktadır.

          Şimdi ses anlamsal dil olan Adıge diline bakalım: Adıgece de kök kelime seslerdir. Sesler birim kelimelerdir. Sesler kendi başına anlam taşıyıcılarıdır. Öyleyse ses nedir? Sorusunu tanımlıyalım; seslendiren ses organlarının verdiği fonetik nitelikler ile en temelden oluşmasına ve ortaya çıkmasına neden olan şeyin anlamsal  niteliğini taşıyarak var olandır ses. Ses, ortaya çıkışı nedeniyle ilişkili olarak bir şeyler ifade eder,ifade ettiği bu şeyin canlı varlık tarafından kullanımı sesin ilgili olduğu şeydir ki bu sesin anlamıdır. Ses anlamsız olmamalı çünkü; sesler, kendilerini bünyesinden içkin bir organizasyonla çıkaran canlının bir devamıdır ve onun mantığıdır,bu canlıcı olgu anlamsız olmamalı. Esasen anlam dediğimiz şey,daha başlangıçta canlıcı işleyişin bir gereği ve devamı olarak ortaya çıkan sesin niteliğinde vardır. Kendisinin oluşmasına neden olan iç organizasyon sesin anlamsal niteliğidir. Başlangıçta bir organize şey olarak organizma içinde oluşmasına neden olan içkin olayın niteliğinin taşıyıcısıdır ses. Onu konuşan insanın mikro kozmik yapısına ilişkin olmakla birlikte aynı zamanda genel kozmik, mantıksal bir argumandır.

          Oluşta insanın varlıkla tam temasında, sözcükler ilgili nesneler nezdinde bir varoluş kazanmışsa, varlığın bir varolan olarak, nesnenin deneyimi onunla ilgili sözcükler içeriyor demektir. Felsefi olarak anlaşılabilecek bu cümleyi şunun için kullandım: Adıge dilinin kozmik ve metafizik nitelikte bir dil oluşu,dilin oluşum sürecine ait ve insanın toplumsal yaşamının çok ötelerinden taşınan bilgiler olmalıdır. Dilin bu nitelikleri,varoluştan,kozmik ve doğal temelinden kopmamışlığı olarak bize yaratılış ve oluş bakımından önemli arşiv bilgisi sunar. Sözcüklerin bu arşiv niteliğine ilişkin analizini aşağıda adıge sözcükler de göreceğiz. Sesin anlamsallığı tanımına bu kadar değindikten sonra:

Dil neden önemlidir?

          Bir bireyin,gurubun,ulusun kendi olarak varolmasını sağlayan, ben, biz bilincini yerleşik,kalıcı kılan,devamını garanti edecek olan dildir. Dil kültürün önemli bir ögesidir,dil ve kültür birbirini etkileyen iki olgudur,birinde olan değişiklik diğerini de etkiler. Dilin gelişmesi düşünceye,düşüncenin gelişmesi  de dile bağlıdır. Medeniyetlerin,kültürlerin oluşmasını sağlayan düşünce,gelişmesini dile borçludur. Her toplum,her ulus evreni dış dünyayı farklı şekillerde algılamış ve yorumlamıştır. Bu algı ve yorum bir mantık örgüsü parametreleriyle yapılmış olması akla uygun,dil bir toplumun mantığıdır, hafızasının taşıyıcısıdır. Dil insan denilen canlının ihtiyaçlarından doğmuştur,bilgi aktarma,arzu ve isteklerini bildirme,korkularını,acılarını ,sevinçlerini,ruh hallerini,durumunu dışa vurma aracıdır. Dil canlı bir varlıktır,doğar,gelişir çocuklar tarafından ana dil olarak öğrenilirse yada konuşanı varsa yaşar aksi durumda dil ölür. Dilin ölmemesi,yok olmaması için bilimsel temelli belgelenebilirse,konuşanı olmasada yabancı bir dil olarak kalır.  Dilin önemi üzerine çok şey yazılmış,daha da yazılabilir ancak biz kendi esas konumuza ,anadilimize Adıgebzeye dönelim.

          Yukarda sözünü ettiğim Adıge dili metafizik,kozmik nitelikleri taşıyan bir dildir tanımlamasını keyfiyete bağlı spesifik olarak seçtiğim çoğunuzun bildiği yada benim gibi bilmeden bildiğini sananlar için örnekler üzerinden yeniden düşünelim:

          İlk insanın,daha doğrusu insansının bir iş yapmaya koyulması,iş yaparken yada iş sonunda yorgunluktan çıkardığı ses:  (Ñ…ÑŠÑŒı – hı hı..) Bu ses bir götürme taşıma fiili olarak kendini açık eder. Hatta yürümede bir yol katetmede “ sişha keshıja” canımı getirdim olarak ifade ediliyor.Bu ifadede açık olan şu ki (Ñ…ÑŠÑŒı – hı hı..) sesinde bir işin söz konusu olduğu,iş varsa bir enerji tüketimi ve yorulma olacağı dolayısıyla burdaki sözcük simge bir temsil değil, bir nitelik belirtme söz konusudur.İnsansının belkide ilk olrak kendi içkin olarak çıkardığı bir sesi bir fiil sözcük oarak kendine maletti. İyide kendine ne diyecek nasıl seslenecek,bir ses bir isim bulup kendine takması gerekir.-Temelinden kopmamış diller o toplumun arşividir – önermesi burda kendini gösteriyor. Evet dile baktığımız zaman insanın ya da insansının bu sesi kullanarak,kendisi için  “ хъэ – ha “  sesini kullanıyor,yani kendisine bu ismi takıyor. Bunun böyle olduğunu dilde ifadesini bulan birkaç örnek:

-          (Хъэшlэ) Haçe-(Ha-çe); misafir,aileden yada köyden olmayan,yeni gelen, yeni bir yüz,yeni bir insan.

-          (Хъэшlэш) Haçeş-(Ha-çeş); misafir odası,misafirin ağırlandığı yer,mekan.

-          (Хъэдэ)Hade-(Ha-de); ölü,cenaze.

-          (Хъэдагъэ) Hadağe-(Ha-dağe); ölene ağlamak,ağıt.

-          (Хъаулей)Havley-(Ha-uley); avare,boş gezen.

-          (Хъаблэ)Hable-(Ha-ble); Mahalle.

-          (Хъей)Hey- (He-y); Ham yey anlamıda, Ha'ye ait olan dışkı.

-          Ayrıca aile ve insan isimleri : (Хъэтыкъуэ) Hatuke,(Хъэтыкъуэй) Hatukey –(Хъэцунэ) Hadzune

-          Bir başka örnek: (Щхъэ) Şha - (Şı-ha); kafa,baş,burada (Щ) şı (Хъэ) Ha’ nın temeli,tözü (Щ ) den itibaren (Хъэ) Ha olmalıdır.

-          T harfi,sesi adıge dilinde insanı aşkın olanı,aşkınlığı işaret eder: (Тхъэ) Tha; Tanrı,buradaki ‘T’ harfi insanı aşkınlık olarak (Хъэ) Ha'nın Tanrısı olarak (Тхъэ) Tha olarak  okumak mümkün.

-          (Тхъабзэ) Thabze; Tanrı dili, sembol, işaret,damga olarak biliyoruz.

-          (Тхъакlумэ) Thagume; kulak: Tanrıya uyma,dikkat kesilme olarak tanrı kelamını, dilini (Тхъабзэ) Thabze’yi duyma aracı,uzvu olarak anlaşılır,anlaşılır da,duyulanın anlaşılması için ayrıt etmek,ayıklamak,ayırmak gerekir,oda (Зэхэхын) Zexexın; duymaktır; sesi seçmek ayıklamak olarak duyulanın anlaşılması.

-          (Псалъэ) Psale; söz; bu söz yada sözcük’ün analizini yapacak olursak sanırım şöyle yapılabilir; (Псалъэ) Psale; (псэ - can) (пса – hazırolma,organize şey) (лъэ – varolan şey) olarak anlamlı fiziki  temel yapılarını seslendirdikten sonra,  (Псалъэ) Psale nın tanımını yapabiliriz: (псалъэ): candan (псэ) nüksederek oluşmuş olan (пса) hazır olan (лъэ) şey olarak ifade edilebilir.

-          (Псапэ)Psape;  sevap;  sevap olan şey candan önce gelir,sevap yapmak candan daha önceldir.

-          (Бынжэ) Bınce; göbek; iki ses den meydana gelen bir sözcük, (Бын -жэ) Bın-ce, - (Бын) Bın; evlat,yavru – (Жэ) ce; akış,akma yeri.Şimdi tanımı yapabiliriz, (Бынжэ) Bınce: Bebeği,bını besleyen,beslenmesini sağlayan gıdaların bebeğe ulaşmasını,akışı sağlayan organ olarak ifade edilebilir.

-          Dilin söylediği,insanın kendi önceline bu (Хъэ) Ha ismini takmakla birlikte daha sonra insan oluş sürecinin ve değişiminin bir gereği olarak kendisini farklı bir sözcükle (Цlыху) Tzıuh ismiyle adlandırdığı anlaşılmaktadır.Bu insanın değişimine ilişkin antropolojik bir süreç oluşturduğunu ifade etmek gerekir.

-          (Цlыху) Tzıuh; İnsan; İnsan bilendir,bilmektir,bu bilme kendi dışındaki dünyayı anlama, kavrama bakımından,hem de kendi varlığını,durumunu, yaşamını varlık ve hiçlik temelinde  sürdürdüğünü,varlıkla yokluğun sınırında yol aldığını  “ neylerse yalan eyler yada yalan dünya” (Дунер нэпlцl) temelinde bilendir.       

                      Bu konuya ilişkin hem Anayurtta hem de diasporada kitaplar yazıldı. Konunun böyle bir makale ile ele alıp anlaşılır kılmanın yetersiz olacağının  bilincin de olarak ele aldım. Amacım; dilimizin ses anlamsal bir dil olması ve bu dilin kozmik, metafizik bir temelinin ön bir bilgisi, bir örneklemi olarak aktardım. Çoğunu tırnak içine alma ihtiyacı bile duymadan aktardığım, aşağıda belirteceğim kaynaklara,yada bu konuya ilişkin diğer kaynaklara ilgi duyulur, okunursa bu yazı amacına ulaşmış olur. İsminlerini verdiğim kayanaklar bu konuda bilimsel temelde yazılmış, derinliğine çalışılmış çok önemli eserlerdir. Adıge dili,büyük ölçüde kazı yapılmadan kalmış elverişli bir araştırma alanı  olduğunu,üzerindeki toz temizlendikçe kendini açık ediyor.   

Kaynaklar:

Ber Hikmet; Fiiller kitabı

Ber Hikmet; Adıgebzer makıbze (çerkesce yazıldı)

Ber Hikmet ; Adıgece Anlamak ve Düşünmek    

NOT

Sitemizin yeni formtı çok güzel oldu. Başımıza gelen olumsuzluklar,bölünmekten,küçülmekten geldi. Diğer köylerimizle birleşme doğru karar doğru düşünce,çoğulculuk kültürel zenginliktir,kaldıki ordaki köylerimiz hep birlikte bir ve beraber yaşadık,büyük bir aile gibi.Sitenin adını  “TAVŞADAĞI”  olarak değiştirilmesi doğru oldu. Hatta adıge sitesi olduğunu vurgulamak için,beş köyün yerleşim alanın çerkesce ismini de çerkesce olarak eklersek daha uygun olacağı kanısındayım. Site yönetimi uygun bulursa şöyle – TAVŞANDAĞI (ДИПСЫХЪУЭ) – olabilir.

                  Sitenin önemli bir eksiği olan; tarihi,coğrafi konumu ve diğer bilgileri ile “Tavşandağı” çalışmasıyla   tamamlandı, düşünüp emek verenin emeğine,yüreğine sağlık. Herkese gönülden sağlık ve mutluluk dileğiyle. 01.04

                                                                                                                                        Dursun Kuzucu



DİĞER YAZILAR